Ισραήλ-Ιράν από σύμμαχοι ορκισμένοι εχθροί-Δημ. Σταυρόπουλος

Γράφει ο Δημήτρης  Σταυρόπουλος

Οι ρίζες της αντιπαλότητας μεταξύ Ισραήλ και Ιράν εδράζονται πρωτίστως στις αλλαγές στο συσχετισμό δυνάμεων στην ευρύτερη περιοχή όπως αυτές προέκυψαν μετά την εγκαθίδρυση της ισλαμικής δημοκρατίας στο Ιράν το 1979, μετά τον τερματισμό του πολέμου Ιράν – Ιράκ, μετά την εμπλοκή των δύο χωρών στο συριακό εμφύλιο ή με τις εξελίξεις στο παλαιστινιακό ζήτημα και λιγότερο σε ιδεολογική -θρησκευτική βάση.

Καθότι, όταν διακυβεύονται τεράστια εθνικά συμφέροντα οι χώρες, ενεργούν όπως επιτάσσει το εθνικό τους συμφέρον και οι όποιες ιδεολογικές ή θρησκευτικές διαφορές τίθενται στο περιθώριο.

Το Ιράν δεν αποτελεί ουσιαστική υπαρξιακή απειλή για το Ισραήλ.

Αν και το συντηρητικό Ιερατείο του θεοκρατικού Ιράν ορίζει σε ένα μεγάλο βαθμό την εξωτερική πολιτική της Τεχεράνης και παρά το γεγονός ότι το Ιράν έχει συχνά προκαλέσει προβλήματα στους γείτονές του και ευρύτερα, δεν θα πρέπει να αμφισβητηθεί ο ορθολογισμός της ιρανικής ηγεσίας σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας και ούτε η επαρκής κατανόηση της έννοιας της αποτροπής από την πλευρά της.

Η αποδεδειγμένη ικανότητα του Ισραήλ να χτυπήσει πιθανούς πυρηνικούς αντιπάλους χωρίς τον φόβο των αντιποίνων, έχει αναπόφευκτα κάνει τους εχθρούς του να επιθυμούν να αναπτύξουν τα μέσα για να αποτρέψουν το Ισραήλ από το να κάνει πάλι τα ίδια.

Η ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΤΟΥ ΙΣΡΑΗΛ ΑΠΟ ΤΟ ΙΡΑΝ

Κατά τη διάρκεια της δυναστείας των Παχλαβί, η οποία κυβέρνησε από το 1925 μέχρι να ανατραπεί στην επανάσταση του 1979, οι σχέσεις μεταξύ Ιράν και Ισραήλ κάθε άλλο παρά εχθρικές μπορούσαν να χαρακτηριστούν.

Το Ιράν, για την ακρίβεια, ήταν η δεύτερη χώρα με μεγαλύτερη πλειοψηφία μουσουλμάνων που αναγνώρισε το Ισραήλ μετά την ίδρυσή του το 1948.

Το Ιράν ήταν ένα από τα 11 μέλη της ειδικής επιτροπής του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών που συστάθηκε το 1947 για να σχεδιάσει μια ειρηνική λύση για την Παλαιστίνη, μετά το τέλος του βρετανικού ελέγχου της επικράτειας. Ήταν ένα από τα τρία που ψήφισαν κατά του σχεδίου διαίρεσης της Παλαιστίνης που προωθούσε ΟΗΕ, με κεντρική ανησυχία το ότι θα μπορούσε να επιδεινωθεί η βία στην περιοχή για γενιές.

Λίγο μετά την ίδρυση του Ισραήλ το 1948, ο σάχης του Ιράν διατηρεί στενές σχέσεις με το νέο κράτος.

Στο Ιράν κατοικεί τότε η μεγαλύτερη εβραϊκή κοινότητα της Μέσης Ανατολής.

Το Ισραήλ διαθέτει στο Ιράν σημαντική διπλωματική αντιπροσωπεία, εισάγει το 40% των αναγκών του σε πετρέλαιο και εξάγει όπλα, προϊόντα τεχνολογίας και αγροτικά προϊόντα.

Η περιώνυμη Savak (η πολιτική αστυνομία του ιρανικού καθεστώτος) ιδρύεται το 1957 με την βοήθεια της αμερικανικής CIA και της ισραηλινής Μοσάντ.

Το 1979, με την εγκαθίδρυση της Ισλαμικής Δημοκρατίας, το Ιράν διακόπτει κάθε επίσημη σχέση με το Ισραήλ, το οποίο άλλωστε δεν αναγνωρίζεται επισήμως από την Τεχεράνη.

Ωστόσο, διατηρούνται ανεπισήμως οι εμπορικές σχέσεις.

Το 1980, η Ισλαμική Τζιχάντ, ιρανικής έμπνευσης, εξελίσσεται στην μεγαλύτερη ισλαμιστική παλαιστινιακή οργάνωση που παίρνει τα όπλα κατά του Ισραήλ.

Όμως, κατά τη διάρκεια του πολέμου Ιράν-Ιράκ (1980-88), το Ισραήλ παραδίδει στην Τεχεράνη περί τους 1.500 πυραύλους.

Η συναλλαγή αποκαλύπτεται στο πλαίσιο της υπόθεσης πώλησης αμερικανικών όπλων στο Ιράν (Irangate), με στόχο την απελευθέρωση των αμερικανών ομήρων που κρατούνται στον Λίβανο.

Καθώς  λοιπόν η εγκαθίδρυση του έθνους του Ισραήλ γινόταν πραγματικότητα, περισσότεροι από 700.000 Παλαιστίνιοι διατάσσονταν  από τις στρατιωτικές ομάδες του Σιωνιστικού καθεστώτος να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους.

Οι Παλαιστίνιοι αποκαλούν την εξαναγκαστική τους εκτόπιση «Νακμπά», μια λέξη που στα αραβικά σημαίνει «καταστροφή».

Τότε η Τεχεράνη δεν θέλησε να μπλεχτεί στα πόδια των Ισραηλινών.

Προτίμησε να δημιουργήσει μια «ασπίδα» προστασίας για τους 2.000 Ιρανούς που ζούσαν στην Παλαιστίνη, και έβλεπαν τις περιουσίες τους να κατάσχονται από το καθεστώς του Ισραήλ.

Παράλληλα, εκείνη την εποχή, ο πρωθυπουργός του Ισραήλ συνάπτει διπλωματικές σχέσεις με κράτη που βρίσκονται στα όρια της Μέσης Ανατολής, όπως η Αιθιοπία και η Τουρκία. Το Ισραήλ έτεινε πλέον, χείρα φιλίας και προς τα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

ΤΟ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ Ο ΜΟΣΑΝΤΕΓΚ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ

Σε ένα γεωπολιτικό χάρτη που διαρκώς άλλαζε, με το Ιράν πια να υφίσταται ως αποικία της Βρετανίας, ο Μοχάμεντ Μοσαντέγκ, νέος πρωθυπουργός του Ιράν από το 1951, ηγούνταν μιας νέας προσπάθειας για την εθνικοποίηση  της πετρελαϊκής βιομηχανίας της χώρας.

Απώτερος σκοπός του Μοσαντέγκ, η αποπομπή της Βρετανίας από το ιρανικό έδαφος.

Ως «παράπλευρη απώλεια» αυτής της εκστρατείας, ο Ιρανός πολιτικός έβαλε στον πάγο τις σχέσεις της χώρας του με το Ισραήλ.

Οι αυτοκρατορίες της Δύσης έχουν τους δικούς τους μακιαβελικούς τρόπου για να αναμειγνύονται στα κοινά άλλων κρατών και να δημιουργούν τεχνητές εντάσεις. Κάπως έτσι, το 1953, η κυβέρνηση του Μοσαντέγκ ανατράπηκε μέσα απο΄πραξικόπημα που οργανώθηκε με τη συνδρομή των υπηρεσιών πληροφοριών του Ηνωμένου Βασιλείου και των Ηνωμένων Πολιτειών.

Ένας «δοτός» σάχης Μοχάμεντ Ρεζά Παβλαβί, εμφανίστηκε στο Ιράν. Τα προβλήματα είχαν λυθεί για τη Δύση. Φαινομενικά, τουλάχιστον.

Μέσα στον απόηχο αυτών των συγκρούσεων, το Ισραήλ εγκαθίδρυσε πρεσβεία στην Τεχεράνη, και τη δεκαετία του 1970 οι διπλωματικές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών βρίσκονταν σε καλό δρόμο.

Οι εμπορικοί δεσμοί αυξάνονταν, και σύντομα το Ιράν έγινε σημαντικός προμηθευτής πετρελαίου για το Ισραήλ, με απώτερο στόχο τη μεταξύ τους συνεργασία για το εμπόριο πετρελαίου στην Ευρώπη

Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1979 ΚΑΙ Ο ΧΟΜΕΙΝΙ

Το 1979, το Ιράν αποφάσισε να πάρει τη μοίρα του στα χέρια του.

Με μια νέα, πολεμική «επανάσταση», δημιουργήθηκε η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν, με ηγέτη τον Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί.

Ξαφνικά, η Τεχεράνη έκοψε κάθε επαφή με το Ισραήλ.

Οι πολίτες δεν μπορούσαν πλέον να ταξιδεύουν, οι πτήσεις ακυρώθηκαν· και η Ισραηλινή πρεσβεία στην Τεχεράνη μετατράπηκε σε πρεσβεία της Παλαιστίνης.

Ο Χομεϊνί ανακοίνωσε επίσης ότι κάθε τελευταίο Παρασκευή του ισλαμικού μήνα του Ραμαζανίου θα είναι η Ημέρα της Κουντς, και από τότε διεξάγονται μεγάλα συλλαλητήρια την ημέρα αυτή σε όλο το Ιράν υπέρ των Παλαιστινίων.

Η Ιερουσαλήμ είναι γνωστή ως αλ-Κουντς στα αραβικά.

Μέσα στις δεκαετίες  που ακολούθησαν, και οι δύο πλευρές επιχείρησαν να σφραγίσουν και να αυξήσουν την εξουσία και την επιρροή τους σε όλη την περιοχή.

Τώρα, το Ιράν έχει δημιουργήσει έναν «άξονα αντίστασης»  ένοπλων ομάδων σε πολλές χώρες της περιοχής, μεταξύ αυτών και η Συρία, το Ιράκ και η Υεμένη, που υποστηρίζουν επίσης το παλαιστινιακό ζήτημα και βλέπουν το Ισραήλ ως έναν μείζονα εχθρό.

Από την πλευρά του, το Ισραήλ έχει υποστηρίξει μια ποικιλία ομάδων που είναι ακραία αντίθετες με το καθεστώς του Ιράν.

Ο ΣΥΣΧΕΤΙΣΜΟΣ ΔΥΝΑΜΕΩΝ

Το Ιράν διαθέτει σημαντικές στρατιωτικές δυνάμεις, με πάνω από μισό εκατομμύριο ενεργό προσωπικό.

Ο ιρανικός στρατός διαθέτει διάφορα όπλα εγχώριας παραγωγής, όπως βαλλιστικούς πυραύλους, μη επανδρωμένα αεροσκάφη και αντιπλοϊκά συστήματα.

Ειδικότερα, έχουν την ικανότητα να διαταράσσουν τη θαλάσσια κυκλοφορία μέσω των Στενών του Ορμούζ, μιας ζωτικής σημασίας υδάτινης οδού για την παγκόσμια μεταφορά πετρελαίου.

Το Ισραήλ, από την άλλη πλευρά, διατηρεί έναν εξαιρετικά προηγμένο και τεχνολογικά ανώτερο στρατό.

Οι Ισραηλινές Δυνάμεις Άμυνας (IDF) φημίζονται για τις ικανότητές τους στις υπηρεσίες πληροφοριών, την αεροπορική υπεροχή και ένα αποτελεσματικό σύστημα αντιπυραυλικής άμυνας, γνωστό ως Iron Dome.

Ο στρατός του Ισραήλ είναι συμπαγής αλλά ισχυρός, με καλά εκπαιδευμένες μονάδες ειδικών δυνάμεων και σύγχρονα μαχητικά αεροσκάφη.

Επίγειες δυνάμεις:

Το Ιράν διατηρεί αξιόλογες χερσαίες δυνάμεις, αποτελούμενες από πάνω από 500.000 άτομα ενεργό προσωπικό, γεγονός που τις καθιστά μία από τις μεγαλύτερες στην περιοχή.

Οι χερσαίες δυνάμεις τους είναι εξοπλισμένες με άρματα μάχης, τεθωρακισμένα οχήματα και πυροβολικό. Ο ιρανικός στρατός διαθέτει επίσης ένα ευρύ φάσμα όπλων πεζικού και αντιαρματικών πυραύλων.

Πυραυλικές ικανότητες:

Το Ιράν έχει αναπτύξει ένα τρομερό πυραυλικό οπλοστάσιο, συμπεριλαμβανομένων βαλλιστικών πυραύλων μικρού, μεσαίου και μεγάλου βεληνεκούς.

Αυτοί οι πύραυλοι δεν αποτελούν μόνο σημαντική απειλή για την περιφερειακή σταθερότητα, αλλά έχουν επίσης τη δυνατότητα να φτάσουν σε στόχους στο Ισραήλ.

Μη επανδρωμένα αεροσκάφη (UAV):

Το Ιράν έχει επενδύσει στην ανάπτυξη μη επανδρωμένων αεροσκαφών, συμπεριλαμβανομένων τόσο αναγνωριστικών UAV όσο και μη επανδρωμένων αεροσκαφών ικανών για μάχη.

Έχει επιδείξει την ικανότητα να χρησιμοποιεί UAV για επιτήρηση, αναγνώριση και ενδεχομένως επιθετικές επιχειρήσεις.

Ναυτικό:

Οι ναυτικές δυνάμεις του Ιράν είναι αξιοσημείωτες για την παρουσία τους στον Περσικό Κόλπο και τα Στενά του Ορμούζ.

Διατηρούν μια ποικιλία ναυτικών σκαφών, συμπεριλαμβανομένων φρεγατών, περιπολικών σκαφών και υποβρυχίων. Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί η ικανότητα του Ιράν να αναπτύσσει νάρκες και μικρά σκάφη για ασύμμετρο ναυτικό πόλεμο.

Συστήματα αεράμυνας:

Το Ιράν έχει αναπτύξει συστήματα αεράμυνας, συμπεριλαμβανομένων εγχώριας παραγωγής πυραύλων εδάφους-αέρος και αντιαεροπορικών συστημάτων.

Τα συστήματα αυτά θα μπορούσαν να αποτελέσουν πρόκληση για τις ισραηλινές αεροπορικές επιχειρήσεις.

Πολεμική Αεροπορία:

Η Ισραηλινή Πολεμική Αεροπορία (IAF) είναι από τις πιο προηγμένες στον κόσμο. Διαθέτει στόλο σύγχρονων μαχητικών αεροσκαφών, συμπεριλαμβανομένων των F-15 και F-16, καθώς και την πιο πρόσφατη προσθήκη των μαχητικών αεροσκαφών F-35 stealth.

Η αεροπορία του Ισραήλ είναι γνωστή για τις ικανότητες πληγμάτων ακριβείας και τις ισχυρές δυνατότητες ηλεκτρονικού πολέμου.

Πυραυλική άμυνα:

Τα συστήματα πυραυλικής άμυνας του Ισραήλ είναι φημισμένα.

Το σύστημα Iron Dome έχει σχεδιαστεί για την αναχαίτιση πυραύλων μικρού βεληνεκούς και βλημάτων πυροβολικού, ενώ το σύστημα Arrow στοχεύει στην αντιμετώπιση βαλλιστικών πυραύλων.

Τα συστήματα αυτά παρέχουν ένα σημαντικό επίπεδο άμυνας έναντι των εισερχόμενων απειλών.

Χερσαίες δυνάμεις:

Οι Ισραηλινές Δυνάμεις Άμυνας (IDF) είναι καλά εκπαιδευμένες και εξοπλισμένες με σύγχρονα όπλα πεζικού. Διαθέτουν εμπειρία σε πόλεμο πόλεων και αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις, γεγονός που θα μπορούσε να είναι επωφελές σε πιθανές συγκρούσεις.

Πολεμικό Ναυτικό:

Το ναυτικό του Ισραήλ είναι εξοπλισμένο με ένα μείγμα πυραυλακάτων και υποβρυχίων.

Τα υποβρύχια, ειδικότερα, είναι γνωστό ότι είναι οπλισμένα με πυραύλους κρουζ, οι οποίοι θα μπορούσαν να παρέχουν στο Ισραήλ ικανότητα «δεύτερου» πλήγματος.

Συνοπτικά, οι στρατιωτικές δυνάμεις και τα όπλα του Ιράν και του Ισραήλ, ενώ διαφέρουν σε μέγεθος και εστίαση, δημιουργούν μια επισφαλή ισορροπία στην περιοχή.

Το ενδεχόμενο σύγκρουσης παραμένει μια σημαντική ανησυχία, με ευρύτερες γεωπολιτικές επιπτώσεις και κινδύνους για την περιφερειακή σταθερότητα.

Οι προσπάθειες για την πρόληψη μιας τέτοιας σύγκρουσης και την προώθηση διπλωματικών λύσεων είναι ζωτικής σημασίας για τη διεθνή κοινότητα.

Πληροφορίες

Al Jazeera

Πανεπιστήμιο Μακεδονίας

Έθνος